انقلاب اسلامی ایران ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ با پایان بخشیدن به حاکمیت سیاسی رژیم پهلوی، نظامی نوینی ایجاد کرد. بدیهی است به موازات این تحول باید ساختار کشور نیز دگرگون می شد؛ این فضا زمینه ایجاد نهاد هایی متناسب با کارکرد های ویژه را فراهم آورد. مردم نیز بلافاصله داوطلبانه برای نظام مند کردن کشور اعلام آمادگی کردند. با توجه به نسبت جمعیت روستانشین به شهری ضرورت رسیدگی بهبود شرایط در روستا ها بیشتر احساس می شد به موازات تشکیل نهاد های انقلابی جهاد سازندگی نیز در ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ به عنوان بازوی سازندگی انقلاب برای خدمت به روستاییان و مناطق محروم و انتقال ارزش ها و فرهنگ انقلاب به آن مناطق تشکیل شد.
تشکل های اولیه جهادسازندگی در جبهه خوزستان
پیش از آغاز جنگ، جهاد سازندگی استان های آذربایجان غربی کردستان، باختران، ایلام و در نهایت خوزستان، هر کدام به نسبتی با جنگ درگیر شده بودند. در این میان جهاد های منطقه غرب از بدو تأسیس در سال ۱۳۵۸ به نحوی با ضد انقلاب درگیر بودند. از میان این استان ها در نقاط مرزی خوزستان و تا حدودی باختران و ایلام کار های عمرانی انجام می شد که با درگیری های مرزی عراق مواجه شدند. جهاد استان خوزستان بیش از سایر استانها با این موضوع در نقاط مرزی شلمچه و سواحل اروندرود مواجه بود.
مهمترین اقدام جهاد در این تهاجم های پراکنده کمک به روستاییان مرزنشین در امور خدمات رسانی، مداوای مجروحان و در مواردی اسکان موقت آنها در همان مناطق بود. از آنجا که هنوز آثاری از تهاجم سراسری دشمن مشاهده نمی شد، این کمک های جهاد نیز به صورت موردی انجام می گرفت که آمار دقیقی از این عملکرد ها ثبت نشده است. نقش جهاد خوزستان در جنگ بسیار تأثیرگذار و تعیین کننده بود.
فعالیت های جهاد سازندگی خوزستان در نقاط مرزی
استان خوزستان در جنوب غربی کشور با حدو ۶۳ هزار و ۶۳۳ هزار کیلومتر مربع وسعت، از شمال به استان های ایلام، لرستان و اصفهان از جنوب به استان بوشهر و خلیج فارس از شرق به استان چهار محال و بختیاری و از غرب به کشور عراق محدود می شود. سلسله جبال زاگرس در شمال و مشرق استان خط جداکننده خوزستان از فلات مرکزی ایران است. محور طولی استان از اندیمشک آغاز می شود و به مرز های جغرافیایی بهبهان رسیده و تا استان کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر امتداد دارد.
از نظر مرز آبی از نهر خیّن
خرمشهر و دهانه اروندرود به شمال خلیج فارس محدود می شود که نسبتاً طولانی است. در جغرافیای نظامی مسیر ۹۰ - ۸۰ کیلومتری شلمچه تا جفیر علاوه بر مسطح بودن از مزیت آب شیرین برخوردار است و یک محور نفوذی مهم خوزستان محسوب می شود که بار ها مورد هجوم عراق قرار گرفت. شیب اراضی خوزستان از شمال شرقی به سمت جنوب غربی متمایل است و تجمع آب های جاری در نقاط پست و مصب رود
خانه ها به باتلاق هایی به نام هور تبدیل شد که هورالعظیم در جنوب هویزه یکی از مهمترین این هور ها است که یکی از مناطق مهم جنگ محسوب می شوند.
این منطقه یکی از نقاط کلیدی فعالیت های مهندسی رزمی به حساب می آید که سرآمد آن نصب پل ۱۴ کیلومتری خیبر و احداث جاده سیدال
شهدا (ع) در جریان
عملیات خیبر است. رود
خانه اروند به طول ۱۰۰ کیلومتر و عمق متوسط ۹ تا ۱۵ متر و عرض ۸۰۰ متر تا یک کیلومتر که از الحاق دو رود دجله و فرات در خاک عراق تشکیل می شود. با پیوستن رود
خانه کارون به آن از آخرین نقطه دلتای بین شهر اروندکنار ایران و فاو در عراق به شمال خلیج فارس می ریزد.
این رود
خانه یکی از رود
خانه های مهم قابل کشتیرانی است که از جمله بهانه های صدام برای حمله به ایران به حساب می آید. اروندرود از سال ۱۳۶۴ تا پایان جنگ به یکی از مناطق مهم
عملیات تبدیل شد. بندر های مهم
خرمشهر آبادان و
امام خمینی یکی از معتبرترین بنادر جنوب کشور در زمان آغاز جنگ محسوب می شد که عمده هدف عراق در جبهه جنوبی خوزستان از طریق حملات زمینی و هوایی به حساب می آمد.
وجود سد های مهم تولید برق آبی مانند
شهید عباس پور و دز نیروگاه های گازی سیکل ترکیبی رامین و زرگار، سرزمین وسیع کشاورزی مراکز بزرگ صنعتی فولاد و پالایشگاه نفت آبادان و
منابع غنی نفت و گاز در این استان از دیگر شاخص های تأثیرگذار در جنگ است. جهاد خوزستان یکی از جهاد های فعال در سراسر کشور به حساب می آمد که از مدیران کارآمدی برخوردار بود. سابقه حضور موفق این جهاد در ستاد بحران این استان در جریان سیل سال ۱۳۵۸ عاملی شد که استاندار در شرایط بحرانی روی جهاد حساب باز کند.
از سوی دیگر این سابقه عاملی شد که در جریان حمله های پراکنده عراق به نقاط مرزی در نیمه اول سال ۱۳۵۹، از جهاد برای کمک به ارتش استفاده کند. در واقع جهاد خوزستان پیش از آغاز تهاجم رسمی عراق وارد جنگ شده و ارتش بار ها از جهاد درخواست کمک کرده بود از آنجا که حوزه فعالیت جهاد خوزستان شامل روستا های زیادی در زمینه های مختلف می شد، نمی توانست کار های خود را تعطیل کند و در تهاجم های پراکنده یک باره با تمام امکانات در خدمت جنگ قرار گیرد.
جهاد خوزستان از یک ماه پیش از آغاز جنگ در مرز ها حضور پیدا کرد، به همین دلیل، یکی از ارگان های فعال در اتاق جنگ مستقر در استانداری به حساب می آمد. اتاق جنگی که در استانداری تشکیل شده بود تمام رخداد ها را دنبال کرده و سپس تصمیم گیری می کردند.
منبع:
کتاب خاکریز های خط مقدم؛ تاریخ مهندسی جنگ جهاد سازندگی در دوران
دفاع مقدس اثر نصرتالله محمودزاده
انتهای پیام/ 161
